Ocena stanu amortyzatorów

Amortyzatory należą do tych elementów, których działanie bezpośrednio wpływa na jakość prowadzenia samochodu i zachowanie auta na drodze. Dlatego gdy tylko nadarza się sposobność, warto skontrolować ich stan, a przy okazji również stan innych części zawieszenia, bo od nich też zależy komfort i bezpieczeństwo jazdy, nie wspominając już o trwałości i bezawaryjnej pracy amortyzatorów.

Co roku wiosną i latem zwiększa się liczba klientów w warsztatach samochodowych. Najwyraźniej dla wielu właścicieli pojazdów jest to najlepszy czas na przegląd samochodu oraz wykonanie niezbędnych prac naprawczych. Zapewne dlatego, że ładna pogoda sprzyja częstym wyjazdom rodzinnym, zaś przygotowanie auta do zbliżającej się podróży wakacyjnej staje się ważną kwestią dla osób poważnie traktujących bezpieczeństwo, a w szczególności bezpieczeństwo własne i członków rodziny.

Dla mechaników to okres wzmożonej pracy. KYB zaleca, aby mimo tego zwracali baczną uwagę na stan techniczny amortyzatorów, gdyż są one kluczowymi elementami układu zawieszenia i ich prawidłowe działanie bezpośrednio decyduje o drogowym bezpieczeństwie pojazdu.

Stan techniczny amortyzatorów ma ogromne znaczenie podczas jazdy, ponieważ wpływa na zachowanie samochodu w trakcie wykonywania różnych manewrów oraz na jego prowadzenie. Amortyzatory spełniają bowiem kilka bardzo ważnych funkcji. Głównym ich zadaniem jest tłumienie drgań zapewniające odpowiedni komfort pasażerom auta, a przede wszystkim służące utrzymaniu stałego kontaktu kół z nawierzchnią drogi, co ma absolutnie podstawowe znaczenie podczas hamowania. Zapewniają one również prawidłowe działanie elektronicznych systemów bezpieczeństwa takich jak ABS czy ESP. To od nich zależy także jak auto prowadzi się na łukach drogi i przy nagłej zmianie kierunku jazdy (np. przy omijaniu przeszkód), gdyż stabilizują pojazd oraz zmniejszają jego przechyły boczne.

Podsumowując, bezpieczna jazda samochodem nie jest możliwa, gdy amortyzatory w pojeździe nie działają prawidłowo. Niestety, tak jak inne elementy zawieszenia, ulegają one naturalnemu zużyciu, pomimo znacznej poprawy jakości dróg w ostatnich latach, i podlegają wymianie.

Ważne jest, aby została ona dokonana w odpowiednim czasie. Dlatego KYB zaleca systematyczną kontrolę zawieszenia pojazdu oraz amortyzatorów co 20 000 km, każdorazowo podczas sezonowej wymiany opon oraz przed dłuższą podróżą wakacyjną.

Choć wiele osób sądzi, że zasadniczo nie ma problemu z diagnostyką amortyzatorów, bywa z tym inaczej, gdyż wiele samochodów poruszających się po naszych drogach jeździ z wyeksploatowanymi amortyzatorami. W wielu przypadkach do wykrycia nieprawidłowości wymagane jest zastosowanie dodatkowych czynności oraz odpowiedniej procedury, duże znaczenie ma także doświadczenie i wiedza mechanika.

W trakcie kontroli zawieszenia jedną z podstawowych czynności sprawdzających jest ocena wizualna jego elementów. Stanowi ona wstęp do dalszych prac kontrolnych i naprawczych. Podczas oceny wizualnej mechanik może zdiagnozować i ocenić widoczne gołym okiem uszkodzenia amortyzatora kwalifikujące część do wymiany.

W przypadku amortyzatorów, należy zwrócić uwagę na:

• wycieki oleju, które są niebezpieczne dla prawidłowego działania amortyzatora, wpływają destrukcyjnie na jego charakterystykę pracy oraz siłę tłumienia,
  

• uszkodzenia powierzchni chromowej tłoczyska (wytarcia boczne, łuszczenie, odpryski), które bardzo często skutkują wyciekiem oleju i nieprawidłową pracą amortyzatora,

• wgniecenia występujące na obudowie amortyzatora uniemożliwiające jego prawidłowy pracę oraz ograniczające ruch tłoczyska w pełnym zakresie,
  

• uszkodzenia osłony tłoczyska, które mogą doprowadzić do trwałego zniszczenia jego powierzchni chromowej oraz uszczelniacza olejowego, co skutkuje wyciekami,
  

• uszkodzenia odboju, mogące doprowadzić do uszkodzenia zaworów wewnątrz amortyzatora oraz uszkodzeń zarówno tłoczyska, jak i jego prowadnicy wraz z uszczelniaczem olejowym,
  

• uszkodzenia elementów mocujących amortyzator (np. dolnych lub górnych tulei mocujących amortyzator czy górnych poduszek mocujących), które zapewniają prawidłowe połączenie amortyzatora z nadwoziem i podwoziem pojazdu, mogą bezpośrednio wpływać na szybsze zużywanie się amortyzatora oraz doprowadzić do jego uszkodzenia,
  

• uszkodzenia sprężyn zawieszenia (korozja, pęknięcia, odpryski korozyjne) mogą prowadzić do bocznego wycierania się tłoczyska amortyzatora, jak i jego uszkodzenia oraz wpływają na wysokość prześwitu, komfort jazdy i prowadzenie.
  

Żadnego z przedstawionych tu uszkodzeń nie wolno bagatelizować i należy jak najprędzej dokonać odpowiedniej naprawy, wymieniając niesprawne części na nowe.

Inaczej wygląda sytuacja, gdy nie ma widocznych oznak uszkodzenia amortyzatora lub bezpośrednio współpracujących z nim elementów. Ocena stanu technicznego wymaga wtedy zastosowania dodatkowej procedury sprawdzającej, która pozwoli wykryć ewentualne nieprawidłowości.

Pamiętajmy, iż amortyzatory pracujące w normalnym trybie w pojeździe zużywają się w tzw. „cyklu długotrwałym”, a więc spadek siły tłumienia oraz pogorszenie ich charakterystyki postępuje bardzo powoli. Podczas takiego procesu zużywania się amortyzatorów użytkownik pojazdu przyzwyczaja się do tego i nie zauważa pogorszenia właściwości jezdnych swojego samochodu.

Przed rozpoczęciem kompletnej diagnostyki układu zawieszenia zaleca się w takim przypadku przeprowadzenie przez mechanika jazdy próbnej/testowej w celu wychwycenia nieprawidłowości w prowadzeniu pojazdu oraz symptomów mogących świadczyć o zużyciu czy wyeksploatowaniu amortyzatorów.  Należy także przeprowadzić wywiad z właścicielem auta i koniecznie uzyskać od niego zgodę na jazdę próbną. Nieprawidłowościami wskazującymi na nie najlepszy stan amortyzatorów, które można zauważyć w jej trakcie będą:

• brak stabilności pojazdu podczas jazdy po łukach drogi,
• brak komfortu na nierównościach,
• wydłużenie drogi hamowania na skutek pogorszonej przyczepności kół do drogi,
• nadmierne kołysanie się auta,
• wyraźnie słyszalne stuki dobiegające z okolic amortyzatorów,
• nurkowanie pojazdu podczas hamowania,
• unoszenie przodu podczas przyspieszania.

Wymienione tu symptomy mogą sugerować uszkodzenie amortyzatora (amortyzatorów) i dają wyraźny sygnał na jakie elementy mechanik musi zwrócić szczególną uwagę i co należy dokładnie skontrolować.

Następnym krokiem może być sprawdzenie amortyzatorów na urządzeniu zwanym „shocktesterem”. Żeby jednak takie badanie miało sens, należy wcześniej przeprowadzić kontrolę wszystkich elementów pracujących w układzie zawieszenia i wyeliminować ewentualne luzy i uszkodzenia.

Dopiero po wykonaniu tych czynności sprawdzających i wyeliminowaniu wszelkich niedomagań można przeprowadzić badanie na „shocktesterze”. Dodatkowo trzeba jeszcze skontrolować ciśnienie w ogumieniu i ustawić je tak, jak nakazuje instrukcja samochodu. Teraz można już przystąpić do badania, przestrzegając przy tym zaleceń dla danego pojazdu (czasami wymagane jest odpowiednie dociążenie samochodu).

Badanie takie wykonywane jest podczas przeglądu okresowego w Stacjach Kontroli Pojazdów (SKP). Przeprowadza się je na urządzeniach wykorzystujących metodę EUSAMA. Oparta jest ona na wymuszeniu drgań pionowych badanego koła powyżej częstotliwości rezonansowej i określa procentowy współczynnik przylegania koła do podłoża, niemniej stosowana jest właśnie do oceny stanu technicznego amortyzatorów. Rodzi to niekiedy nieporozumienia. Otrzymany wynik procentowy rozumiany bywa bowiem przez właścicieli pojazdów jako „sprawność amortyzatora”, a jest to błędna interpretacja, gdyż parametr przyczepności jest zupełnie czym innym niż sprawność. Niemniej użytkownik auta często bywa zawiedziony, ponieważ spodziewa się wartości na poziomie zbliżonym do 100%. Pokazuje to, że do właściwego zinterpretowania wyników takiego badania niezbędna jest znajomość metodologii, doświadczenie oraz wiedza pracownika wykonującego badanie na urządzeniu diagnostycznym.

Jeszcze raz należy podkreślić, że badanie na „shocktesterze” zawsze powinno być poprzedzone wcześniejszą kontrolą układu zawieszenia skutkującą usunięciem wszelkich nieprawidłowości, luzów i ewentualnych uszkodzeń.  Trzeba również zauważyć, że dla każdego pojazdu wyniki pomiarowe są zupełnie inne. Ogromne znaczenie ma waga badanego samochodu, rozmiar ogumienia wraz z ciśnieniem, jakość elementów sprężystych, ilość i jakość elementów metalowo-gumowych zastosowanych w układzie zawieszenia a nawet temperatura zewnętrzna podczas wykonywania badania.

Ocena stanu amortyzatorów w niektórych przypadkach nie jest więc taka prosta jak mogłoby się wydawać i wymaga szerszego spojrzenia na problem oraz stosowania odpowiednich procedur.

Pamiętać też trzeba, by w przypadku wykrycia uszkodzenia i konieczności wymiany amortyzatora zawsze stosować zasadę – wymiana parami w obrębie jednej osi. KYB zaleca również kontrolę geometrii każdorazowo po wymianie amortyzatorów oraz innych elementów układu zawieszenia pojazdu.

Świadomość kierowców stale rośnie, niemniej wciąż wiele zależy od profesjonalnego podejścia warsztatu mechaniki pojazdowej, który powinien przeprowadzić odpowiednią diagnostykę oraz poinformować klienta o zweryfikowanych uszkodzeniach i problemach. Profesjonalne doradztwo może być jednym z elementów poprawy bezpieczeństwa na drogach z korzyścią dla wszystkich użytkowników ruchu.