Oleje do automatycznych skrzyń biegów

Automatyczne skrzynie biegów szybko zyskują sobie popularność, niektórych modeli samochodów wręcz nie sposób sobie wyobrazić bez takiej przekładni. W tej sytuacji coraz większego znaczenia nabiera kwestia doboru oleju do takiej skrzyni, bo jego rodzaj zależy od rodzaju przekładni.

Pojęcie „skrzynia automatyczna” jest na tyle szerokie, że obejmuje kilka rodzajów skrzyń samoczynnie zmieniających przełożenie, które bardzo różnią się budową. Z tego też względu wymagają zupełnie innego rodzaju oleju.

Klasyczne „automaty”

Klasyczne automatyczne skrzynie biegów cechują się komfortową i płynną zmianą biegów, możliwością przenoszenia bardzo wysokich momentów obrotowych oraz trochę niższą sprawnością – a co za tym idzie, wyższym zużyciem paliwa – niż skrzynie ręczne. Wszystkie te cechy wynikają ze specyficznej konstrukcji tego typu urządzeń. Elementem łączącym silnik z przekładnią jest sprzęgło hydrokinetyczne, które zapewnia płynne ruszanie, możliwość jazdy na „półsprzęgle” oraz chroni skrzynię przed przeciążeniem z uwagi na brak mechanicznego, (sztywnego) połączenia jej z silnikem. Poszczegóne przełożenia są natomiast realizowane przez zestaw przekładni planetarnych wraz z mechanizmem sterującym, składającym się z zestawu sprzęgieł wielopłytkowych i mokrych hamulców.

Podobnie jak w przypadku skrzyń manualnej, tak i w „automatach” konstrukcja określa wymagania dotyczące środków smarnych. Cechować się one powinny niezbyt dużą lepkością, aby ograniczyć straty hydrauliczne, oraz zawierać pakiety dodatków w postaci modyfikatorów tarcia.

– Modyfikatory tarcia działają lokalnie w okolicach mechanizmu sterującego zmianą biegów. W miejscach styku z płytkami ciernymi mokrych sprzęgieł, zapewniają wysoki współczynnik tarcia statycznego, aby uniknąć poślizgów. Z kolei wysoki współczynnik tarcia dynamicznego, który powstaje w okolicach hamulców, pozwala szybko zmieniać biegi. W zależności od producenta olej w automatycznej skrzyni biegów należy wymieniać między 60 000 a 150 000 km. Przykładami produktów typu ATF (ang. Automatic Transmission Fluid), przeznaczonych do tego typu przekładni są oleje TOTAL FLUIDMATIC MV LV, FLUIDE XLD FE czy FLUIDE G3 – wyjaśnia Andrzej Husiatyński, kierownik działu technicznego Total Polska.

Skrzynie zautomatyzowane

Mianem skrzyń zautomatyzowanych określane są skrzynie, które od strony mechanicznej są typowymi przekładniami manualnymi, ale z dołożonymi układami sterowania sprzęgła i zmiany biegów pracującymi bez udziału kierowcy. Gdy chodzi o obsługę przez kierowcę, przekładnie te niewiele się więc różnią od klasycznych „automatów” – podobna jest dźwignia zmiany trybu jazdy i nie ma pedału sprzęgła. Różnica dla użytkownika auta jest natomiast taka, że w sposób mniej komfortowy i płynny następuje zmiana biegów. Kierowcy czasem narzekają również na „twardą” pracę zautomatyzowanej skrzyni oraz konieczność bardzo łagodnego jej traktowania.

Budowa skrzyni zautomatyzowanej sprawia, że przekładnia ta potrzebuje do smarowania takich samych produktów jak skrzynie manualne. Dlatego dobierając olej trzeba mieć pewność, że nasz „automat” nie jest przypadkiem zautomatyzowaną skrzynią manualną. Informację o rodzaju skrzyni znajdującej się  pojeździe najłatwiej uzyskać poprzez weryfikację typu przekładni po numerze VIN. Po podaniu go w ASO danej marki powinniśmy uzyskać wiążącą informację na ten temat.

Skrzynie dwusprzęgłowe

Oznaczane skrótem DCT (od angielskich słów  Dual Clutch Transmission) skrzynie są ciekawym typem przekładni, popularnym szczególnie w autach marek VW, Audi, Ford czy Porsche. Od strony kierowcy jest to skrzynia automatyczna (brak pedału sprzęgła, dźwigna zmiany biegów jak przy „automacie”), jednak mechanicznie są to dwie skrzynie zautomatyzowane zamknięte w jednej obudowie. Jedna odpowiada za biegi parzyste, druga za nieparzyste. Dwa sprzęgła i odpowiedni układ sterowania zapewniają załączanie poszczególnych przełożeń i przełączanie między skrzyniami. Dzięki temu zmiana biegów odbywa się błyskawicznie, a zużycie paliwa jest niższe.

– Produkty zalecane do skrzyń dwusprzęgłowych zależą od typu zastosowanych sprzęgieł: skrzynie z suchymi sprzęgłami stawiają olejom podobne wymagania, jak ręczne skrzynie biegów, natomiast skrzynie z mokrymi sprzęgłami muszą mieć specjalny środek smarny, który będzie zapewniał właściwości cierne sprzęgieł i kompatybilność z ich materiałami. Okresy między wymianami zależą od producenta i rodzaju zastosowanych sprzęgieł – wynoszą od 60 000 km (dla sprzęgieł mokrych) do braku wymian (dla sprzęgieł suchych). Przykładem oleju do skrzyń DCT z mokrymi sprzęgłami jest TOTAL FLUIDMATIC DCT MV. To odpowiednia propozycja zarówno do skrzyń VW DSG, Porsche PDK, BMW DTC oraz przekładni koncernu PSA czy Mercedes-Benz – mówi Andrzej Husiatyński.

Skrzynie bezstopniowe

Bezstopniowe skrzynie CVT (Continously Variable Transmission) składają z pary kół stożkowych połączonych łańcuchem lub paskiem, które dzięki odpowiedniemu układowi hydraulicznemu i sterowaniu zapewniają teoretycznie nieskończenie wiele przełożeń. Dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe jest przekazywanie momentu obrotowego na koła bez przerw na zmianę przełożenia oraz dobór optymalnego przełożenia niezależnie od prędkości i obciążenia pojazdu. Do zalet skrzyni CVT należy zaliczyć oszczędność w zużyciu paliwa w porównaniu z klasycznymi automatami, a do wad niecodzienne odczucia z jazdy (na przykład podczas przyspieszania obroty silnika mogą się nie zmieniać). Oleje zalecane do tego typu skrzyń powinny być wymieniane co około 60 000 – 120 000 km. Muszą zapewniać odpowiednie właściwości cierne, kompatybilność z szeroką gamą materiałów oraz dobre zabezpieczenie przeciwzużyciowe kół stożkowych i łańcucha lub metalowego paska.

Nie jesteś pewny – sprawdź

– Jak widać z tego krótkiego przeglądu, typ stosowanego oleju przekładniowego i zalecane okresy między wymianami zależą od konkretnych producentów i rodzaju zastosowanej skrzyni biegów. Należy pamiętać, aby dobierając olej mieć pewność co do typu przekładni, gdyż „z zewnątrz” skrzynie mogą się nie różnić. Najdokładniejszą informację uzyskamy na podstawie numeru VIN, a interwały wymiany oleju w skrzyni znajdziemy z instrukcji obsługi pojazdu. Wybierając oleje przekładniowe powinniśmy kierować się także ich jakością oraz sięgać po produkty firm, które, jak TOTAL, współpracują bezpośrednio z producentami samochodów – podsumowuje Andrzej Husiatyński.