Płukanie układu klimatyzacji

Dlaczego ważne jest dbanie o czystość układu klimatyzacji i czy jego płukanie jest obowiązkowe? W jaki sposób przeprowadzić płukanie, by skutecznie usunąć zanieczyszczenia? Odpowiedzi na te pytania przygotowali specjaliści z firmy Nissens specjalizującej się w elementach do układów chłodzenia i klimatyzacji.

Wewnętrzne zanieczyszczenia są jedną z głównych przyczyn powstawania usterek układu klimatyzacji. Tylko czysty czynnik chłodniczy oraz olej krążące w układzie zapewnią jego efektywne, długotrwałe i bezawaryjne działanie, a zanieczyścić je mogą różne substancje. Do najczęstszych należą wilgoć oraz cząsteczki powstające w wyniku niekontrolowanych reakcji chemicznych lub nierozważnego stosowania dodatków, takich jak barwnik UV czy środki uszczelniające (zatrzymujące wycieki). Należy mieć na uwadze, że zanieczyszczenia mogą spowodować zatkanie wąskich kanałów układu klimatyzacji, co może doprowadzić do jego poważnych awarii.

Czystość – klucz do bezawaryjnej pracy

Aby układ klimatyzacji działał optymalnie, czynnik chłodniczy, olej oraz precyzyjne mechanizmy wewnętrzne układu, muszą być czyste, wręcz sterylne. Tylko wówczas układ może utrzymywać odpowiednie parametry ciśnienia i temperatury.

W nowoczesnych konstrukcjach układów klimatyzacji stosuje się liczne komponenty o małych przekrojach. Większość współczesnych samochodów wykorzystuje skraplacze „mikrokanałowe”, tj. takie, w których kanały mają bardzo mały przekrój. Kolejnym przykładem są sprężarki układu klimatyzacji sterowane zewnętrznie, zawierające precyzyjny i bardzo czuły na zanieczyszczenia zawór ECV, sterujący wydajnością tłoczenia. Elementy rozprężne układu, a zwłaszcza zawór rozprężny, to kolejne komponenty, które łatwo mogą ulec zanieczyszczeniu, ograniczającemu ich prawidłowe działanie. Mogą one zostać zablokowane przez opiłki, drobiny zanieczyszczeń, a nawet przez niezgodny ze specyfikacją olej sprężarkowy o zbyt dużej lepkości.

Każde ograniczenie lub zatrzymanie przepływu w układzie może mieć zaś katastrofalne skutki. Ograniczony przepływ czynnika chłodniczego doprowadzi do zmniejszenia wydajności układu, spowoduje natychmiastowy wzrost ciśnienia, zaburzy smarowanie i chłodzenie sprężarki, a w konsekwencji doprowadzi do niezwykle niebezpiecznego dla sprężarki klimatyzacji nadmiernego wzrostu jej temperatury.

Należy również pamiętać, że zanieczyszczenia w układzie oraz wilgoć mają wpływ na olej, pogarszając jego właściwości. Mogą one też natychmiast negatywnie wpłynąć na mechaniczne części sprężarki, doprowadzając do jej zatarcia. Podobnie skutki grożą, gdy olej zostanie rozcieńczony przez stosowane w nadmiernej ilości dodatki (np. zbyt dużą ilość barwnika UV).

Obowiązek czy niepotrzebny wydatek?

Procedura płukania i czas poświęcony na wykonanie tej operacji zwiększają oczywiście całkowity koszt, który ktoś musi pokryć. Jest to jeden z powodów, dla których mechanicy z płukania rezygnują, często na wyraźne życzenie samego klienta, dążącego do zminimalizowania wydatków.  Na cały ten problem należałoby jednak spojrzeć z zupełnie innej perspektywy. Płukanie nie jest opcją wyboru, lecz stanowi najbardziej podstawową i niezbędną część procesu obsługi układu klimatyzacji, od wykonania której zależy niezawodność jego działania.

Obowiązkowo układ należy przepłukać po stwierdzeniu, że jest on zablokowany, przestał działać lub jeśli awarii uległ osuszacz. Choć może to być niedopatrzenie poprzedniego serwisu, po każdorazowym stwierdzeniu nieprawidłowości w użyciu dodatków do układu, takich jak barwnik UV czy środki zatrzymujące wycieki, także należy przeprowadzić płukanie. Diagnostykę w tym kierunku z pewnością ułatwi kontrola wzrokowa za pomocą wziernika.

Układ należy koniecznie przepłukać również przed zamontowaniem nowej sprężarki. Cząsteczki zwęglonego oleju, opiłki oraz inne zanieczyszczenia, które spowodowały awarię poprzedniej sprężarki, mogą szybko zniszczyć nowe urządzenie, jeżeli przed jego montażem system nie zostanie prawidłowo przepłukany.

Warto podkreślić także inne znaczenie, jakie płukanie w ramach procesu wymiany sprężarki ma dla „serca” układu. Oprócz usunięcia zanieczyszczeń jest to jedyny sposób na pozbycie się starego oleju zalegającego w systemie.

ABC płukania

Aby prawidłowo wykonać proces płukania, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Po pierwsze sprężarka musi być odłączona. Zapewne i tak ma ona zostać wymieniona, ale nawet jeśli nie jest to przewidziane, to jej odłączenie lub obejście przed płukaniem jest ważne. Po wtóre odłączone lub ominięte powinny zostać także elementy rozprężne, takie jak dysza lub zawór rozprężny. Po trzecie po płukaniu należy wymontować i wymienić osuszacz lub wkład osuszający. Po czwarte – skraplacze o przepływie równoległym, zbudowane z rurek z mikrokanałami oraz parowniki trudno jest skutecznie przepłukać, dlatego – jeśli duże zanieczyszczenia doprowadziły do uszkodzenia układu lub jeśli doszło do zatarcia sprężarki – powinny one zostać wymienione lub przepłukane wstecznym strumieniem.

Jeśli chodzi o metody płukania, to wybór ich zależy od wyposażenia serwisu i ewentualnego dostępu do dodatkowych narzędzi. Ogólnie rzecz biorąc, płukanie musi być skuteczne i nie może szkodzić układowi (co grozi w przypadku wybrania niewłaściwej metody).

Należy podkreślić, że w przypadku każdej z metod pozostałości środka czyszczącego trzeba po płukaniu dokładnie usunąć, a układ klimatyzacji musi zawsze zostać dokładnie osuszony, najlepiej przy użyciu azotu i długotrwałego działania próżni. Po prawidłowym przepłukaniu układu i wymianie wszystkich niezbędnych komponentów można przystąpić do napełnienia systemu stosując zalecany rodzaj i ilość czynnika chłodniczego oraz oleju.

Powtórzmy jednocześnie, że płukanie nie fanaberią rodzącą niepotrzebne wydatki, gdyż może ono uchronić przed powtórną awarią układu po zainstalowaniu nowej sprężarki.

Zalecane metody

Płukanie klimatyzacji można przeprowadzić na wiele sposobów. Zalecane metody to:

1. Z wykorzystaniem specjalnego detergentu do płukania. Metoda ta polega na wprowadzeniu do układu klimatyzacji detergentu bezpośrednio ze zbiornika ciśnieniowego lub płukania z wykorzystaniem specjalnej maszyny. Można w ten sposób rozpuścić wszelkiego rodzaju osady i usunąć wszystkie uporczywe zabrudzenia.
   WSKAZÓWKA! Przy metodzie tej można wykorzystać azot pod wysokim ciśnieniem do „przepchnięcia” środka płuczącego. Najlepiej, gdy poszczególne części obwodu są płukane osobno. Sposób taki jest bardzo skuteczny w walce z uporczywymi zabrudzeniami, a azot jest nie tylko niezwykle skuteczny przy usuwaniu wilgoci, lecz także ułatwia działanie środka płuczącego.
2. Z wykorzystaniem czynnika chłodniczego i stacji do napełniania układu. Metoda polega na „przepuszczaniu” czynnika chłodniczego R134a/R1234yf przez układ za pomocą stacji AC. Stacja musi mieć funkcje płukania, specjalnie opracowane filtry oraz pojemnik na zanieczyszczenia. Sposób ten skutecznie usuwa luźne cząsteczki, lecz nie jest zbyt efektywny w przypadku osadów i innych zabrudzeń.
3. Z wykorzystaniem czynnika chłodniczego bezpośrednio z butli. Jako środek płuczący wykorzystuje się czynnik chłodniczy R134a/R1234yf. Przepływa on przez układ dzięki ciśnieniu wytworzonemu w podgrzanej butli. Należy przygotować dodatkową butlę na zanieczyszczony gaz, zestaw adapterów oraz węże i wszystkie te elementy szczelnie podłączyć do układu. Zaletą tego sposobu jest to, że nie wymaga on żadnych dodatkowych środków ani maszyn, nie jest natomiast zbyt skuteczny do usuwania osadów i zabrudzeń. Luźne cząsteczki pozwala jednak usunąć.

Płukanie w pojazdach hybrydowych i elektrycznych

Wiele układów HVAC  (ang. heating, ventilation, air conditioning) w nowych pojazdach elektrycznych jest opartych na pompach ciepła wyposażonych w zawory i przełączniki przepływu wstecznego. Aby zwolnić zawory sterujące przepływem by umożliwić swobodny przepływ środka płuczącego przez elementy układu, wymagana jest specjalna komenda OBD. Zaleca się jednak odłączenie poszczególnych podzespołów i ich oddzielne przepłukiwanie, gdyż nawet po zwolnieniu zaworów nie będzie możliwe przepłukanie całego układu. Dodajmy jeszcze, że niektórych zaworów nie można przepłukać i należy je wymienić.