Przegub – newralgiczny element półosi
Półosie napędowe są elementami trwałymi, jednak nieodpowiednia eksploatacja i błędy montażowe przyspieszają ich zużycie. Podczas obsługi tych części należy więc pamiętać o kilku zasadach, które pozwolą zapobiec nieprawidłowościom.
Półosie napędowe i przeguby homokinetyczne przenoszą moment obrotowy ze skrzyni biegów na koła, poddawane są więc podczas jazdy olbrzymim obciążeniom. Niemniej to nie nagłe uszkodzenia mechaniczne, lecz naturalne zużycie związane z długim czasem eksploatacji jest najczęstszą przyczyną awarii zarówno przegubów homokinetycznych, jak i wchodzących w skrzynię biegów przegubów wewnętrznych (trojpalczastych). Kolejne miejsca na liście przyczyn awarii zajmują uszkodzone gumowe osłony przegubów, niedostateczna ilość smaru oraz, niestety, błędy popełniane podczas obsługi półosi.
Klienci warsztatów nie potrafią zwykle zidentyfikować problemów związanych z półosiami napędowymi oraz opisać symptomów ich nieprawidłowej pracy, dlatego zadaniem warsztatów jest wcześniejsze rozpoznanie złego stanu półosi i poinformowanie o tym klienta – zanim dojdzie do awarii uniemożliwiającej jazdę.
Funkcje półosi
Półosie napędowe w samochodach z przednim napędem zasadniczo składają się z przegubu zewnętrznego (homokinetycznego), wsuniętego w skrzynię biegów przegubu wewnętrznego (trójpalczastego) oraz znajdującego się pomiędzy nimi wałka. Dodatkowo półosie mogą być również wyposażone w elementy, takie jak pierścień układu ABS oraz tłumik drgań.
Przegub homokinetyczny skonstruowany został w latach 30. XX wieku przez inżyniera Alfreda Rzeppę. Jego zadaniem jest przenoszenie momentu obrotowego ze skrzyni biegów na koła ze stałą prędkością obrotową, niezależnie od kąta skręcenia kół. Dodatkowo półoś napędowa musi kompensować ruchy zawieszenia w górę i w dół. Aby spełnić wszystkie te funkcje, jej elementy powinny być bezobsługowe i muszą przenosić moment obrotowy ze stałą prędkością, przez cały okres eksploatacji samochodu.
Skąd się biorą usterki
Podczas dokonywaniu przeglądu półosi należy zwrócić uwagę, czy ich elementy nie mają luzów oraz czy nie widać na nich śladów smaru. Wnikliwym oględzinom należy również osłony, gdyż są one szczególnie narażone na uszkodzenia. Podlegają przecież nieustannemu zginaniu, a do tego oddziałują na nie temperatury od -40 do nawet 120 °C) oraz obroty (do 2800 obr./min). Dlatego też osłony powinny być wykonane z najwyższej jakości materiałów. Na pierwszy montaż standardowo stosuje się w tym celu elastomery termoplastyczne (TPE), nie jest to natomiast regułą w przypadku części kierowanych na rynek wtórny.
Każde uszkodzenie osłony (przecięcie, pękniecie, przetarcie rozerwanie) powoduje przyspieszone zużycie przegubu. Po pierwsze przez powstały otwór wycieka smar, co skutkuje gorszym smarowaniem przegubu, po wtóre i ważniejsze – do środka tą drogą dostaje się woda i zanieczyszczenia zabójcze dla współpracujących ze sobą metalowych części. Dodać tu należy, że nieszczelności bywają także rezultatem błędów popełnionych podczas montażu, więc przeprowadzać go trzeba bardzo starannie.
Uszkodzona osłona powinna być natychmiast wymieniona, by uniknąć zatarcia przegubu. Trzeba przy tym pamiętać o fundamentalnej zasadzie: nigdy nie wolno zastępować osłony z TPE elementem wykonanym z gumy. Jako regułę warto też przyjąć, że w przypadku jakichkolwiek wątpliwości, czy uszkodzeniu nie uległ również sam przegub, należy wymienić cały element.
Doniosła rola smaru
Wśród smarów do przegubów wyróżnić można środki standardowe oraz specjalne. Te drugie wytrzymują przez krótki czas temperaturę nawet do 160 °C. W tych warunkach zwykły smar uległby wytopieniu, co doprowadziłoby do całkowitego zniszczenia przegubu. Oferowane przez renomowanych dostawców Zestawy naprawcze przeznaczone do wymiany osłon przegubu, zawierają zwykle opakowanie odpowiedniego smaru w ilości wystarczającej do posmarowania przegubu oraz wnętrza osłony. Właściwa aplikacja smaru jest bardzo ważna, ponieważ zależy od niej długa i bezawaryjna eksploatacja przegubu.
Oględziny półosi
Jeśli istnieje podejrzenie, że półoś jest uszkodzona lub po prostu zużyta w wyniku długiej eksploatacji, dobrze jest przeprowadzić próbną jazdę samochodem. Dźwięki słyszalne podczas pokonywania zakrętów ułatwią postawienie trafnej diagnozy. I tak:
- charakterystyczne stukanie podczas jazdy ze skręconymi kołami, wywołane jest przez przesuwanie się kulek po nierównościach w zużytym przegubie;
- nieokreślone dźwięki mogą być wywołane luzem obwodowym w przegubie. Aby to sprawdzić, należy spróbować obrócić drążkiem półosi w obu kierunkach. Luz w zablokowanym przegubie może być minimalny. Próbę tę należy wykonać przy różnych kątach skrętu kół.
Najlepszym sposobem na sprawdzenie stanu przegubu homokinetycznego jest podanie półosi następującemu testowi: po wymontowaniu tego elementu z pojazdu unieruchomić obudowę przegubu w imadle. Należy zrobić to delikatnie z użyciem gumowych podkładek, które zapobiegną jego uszkodzeniu. Następnie sprawdzić, czy przegub porusza się płynnie bez żadnych zacięć. Nie może on również wykazywać żadnego luzu osiowego.
Podczas oględzin należy wziąć pod uwagę, że jeśli jeden z przegubów jest uszkodzony, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że drugi również nie jest wolny od usterek. Wynika to z tego, że jeśli jeden z tych elementów jest uszkodzony, moment obrotowy nie jest przenoszony płynnie, co zwiększa obciążenie drugiego przegubu.
W przypadku kompletnego zniszczenia tej części zalecana jest wymiana całej półosi. Wykluczone jest rozbieranie przegubu w warsztacie. Regeneracja półosi może być przeprowadzona wyłącznie w specjalistycznym zakładzie.
