Setne urodziny ZF
ZF Friedrichshafen AG obchodzi w tym roku 100-lecie istnienia. Niewielka firma działająca w branży lotniczej wyrosła z czasem na międzynarodowego potentata technologicznego, zaangażowanego w działalność na światowym rynku pojazdów. Swój sukces ZF zawdzięcza innowacyjnym technologiom, a także udanej ekspansji na nowe rynki i trafionym przejęciom. W tym roku koncern stanie się jednym z trzech największych dostawców branży motoryzacyjnej na świecie.
Firma ZF powstała w 1915 roku we Friedrichshafen nad Jeziorem Bodeńskim pod nazwą Zahnradfabrik GmbH. Miasto to było wówczas parkiem technologicznym przemysłu lotniczego. Ze względu na pobliską fabrykę Luftschiffbau Zeppelin (LZ) GmbH założono tam wiele firm partnerskich, w których LZ posiadała udziały, co dotyczyło również Zahnradfabrik. W latach 1916-1918, nowe przedsiębiorstwo skoncentrowało się na rozwoju, testach i produkcji przekładni do sterowców i samolotów, przy zastosowaniu rozwiązań na owe czasy niezwykle innowacyjnych, nie tylko w branży lotniczej. Proces produkcji był w dużej mierze oparty na podstawie wyłącznej licencji, która pierwotnie należała do szwajcarskiego inżyniera Maxa Maaga, również udziałowca Zahnradfabrik. Dzięki temu spółka po 1919 roku mogła produkować cichsze i przyjaźniejsze dla użytkowników skrzynie biegów do ówczesnych automobili. ZF zaczęła zatem dostarczać produkty branży motoryzacyjnej. Kierunek rozwoju określały projekty i innowacje Alfreda Grafa von Soden-Fraunhofena, pierwszego dyrektora zarządzającego, a później członka zarządu i szefa spółki. Stworzona przez niego skrzynia biegów Soden, niskoszumowa skrzynia biegów Aphon, a także standardowe skrzynie biegów stały się zalążkiem przyszłych sukcesów. Firma ZF przezwyciężyła problemy finansowe dekady i przetrwała wielki kryzys po 1929 roku. Proces ciągłego opracowywania nowych produktów spowodował lawinowy wzrost liczby wynalazków, opatentowanych przez inżynierów z ZF, w tym samego Sodena.
W różnych branżach
W pierwszych latach istnienia, cechą charakterystyczną działaności ZF było wdrażanie innowacji technologicznych w jak największej liczbie dziedzin poza lotnictwem i przemysłem motoryzacyjnym. Dzięki temu firma podbiła nowe segmenty rynku w latach dwudziestych, a w latach trzydziestych wprowadziła nowy asortyment produktów do sterowców (od 1936 roku) i rozpoczęła produkcję skrzyń biegów do ciągników. Przedsiębiorstwo zabiegało również o różne licencje w celu dywersyfikacji produkcji i wejścia na nowe rynki. W ten sposób zaangażowało się w produkcję układów kierowniczych. W 1932 roku ZF zawarła umowę z amerykańską firmą Ross na licencyjną produkcję układów kierowniczych do samochodów osobowych i pojazdów użytkowych przeznaczonych na rynek europejski.
Kiedy w Rzeszy Niemieckiej w 1933 roku do władzy doszła nazistowska partia NSDAP, struktura ZF uległa znaczącym zmianom. Firma coraz bardziej koncentrowała się na produkcji na rzecz przemysłu zbrojeniowego. Nadal wytwarzała skrzynie biegów i układy kierownicze, lecz były one coraz częściej wykorzystywane w pojazdach wojskowych, w szczególności w czołgach. Przyczyniło się to do rozszerzenia produkcji i otwarcia w 1937 roku kolejnej dużej fabryki w Schwäbisch Gmünd. Po rozpoczęciu II wojny światowej, od 1939 roku firma ZF korzystała z pracy robotników przymusowych. Ich liczba stale wzrastała, aby pod koniec wojny osiągnąć około 2800 osób.
Pod koniec wojny, siedziba ZF we Friedrichshafen uległa zniszczeniu. W latach powojennych początkowo planowano likwidację firmy i jej zakładów, jednak ostatecznie we Friedrichshafen wznowiono produkcję. Szczególnie dużym popytem cieszyły się wówczas skrzynie biegów do ciągników rolniczych (ZF przejęła kolejny zakład w Passau – ZF Waldwerke GmbH), w których wykorzystano rozwiązania stosowane wcześniej w pojazdach gąsienicowych i wojskowych ciężarówkach.
Powojenny rozkwit
W 1950 roku nastąpiło długoterminowe ustalenie struktury właścicielskiej ZF. Fundacja Zeppelin, od 1947 roku zarządzana przez władze miasta Friedrichshafen, stała się udziałowcem większościowym posiadającym 89,8% udziałów, 6,2% pozostało w posiadaniu rodziny Brandenstein-Zeppelin, a pozostałe 4% utrzymała spółka Maag Zahnräder und Maschinen AG. Schemat ten funkcjonuje do dziś. Produkcja w ZF znacząco rosła, lecz wkrótce głównym problemem stały się braki kadrowe w trzech dużych zakładach w Niemczech. W 1953 roku kontynuowano produkcję układów kierowniczych na licencji amerykańskiej firmy Gemmer. Niedługo później ZF zaczęła odnosić coraz większe sukcesy dzięki opracowanym wewnątrz firmy innowacyjnym rozwiązaniom technicznym. Skrzynie biegów do ciągników nie były jedynymi popularnymi produktami ZF. Przez wiele lat utrzymywał się wysoki popyt na skrzynie biegów z kołami stale zazębionymi, które przeznaczone były do samochodów ciężarowych i autobusów. Później ZF produkowała również skrzynie biegów do samochodów użytkowych z coraz większą liczbą zsynchronizowanych biegów. Przekładnie te były niezwykle wytrzymałe. Dzięki nim kierowcy mogli zmieniać biegi bez konieczności stosowania podwójnego wysprzęglania.
Pod koniec lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku spółka zaczęła wprowadzać program ekspansji na kilku obszarach działalności. W 1958 roku ZF stworzyła pierwszy zakład produkcyjny zlokalizowany poza Europą (w Sao Caetano do Sul w Brazylii) na zlecenie firmy Mercedes-Benz. Ponadto wdrożyła program innowacji technologicznych, koncentrując się głównie na hydrodynamicznych skrzyniach biegów Powershift, które w tamtych czasach uznawane były za niezwykle wygodne w użytkowaniu. To samo rozwiązanie – czyli przetwornik momentu obrotowego z przodu skrzyni biegów, który składał się z przekładni planetarnych – zastosowano w produktach Hydromedia przeznaczonych do autobusów i pojazdów szynowych, a później także samochodów osobowych.
Coraz bardziej zaawansowane konstrukcje
W 1963 roku ZF ponownie wykorzystała to samo rozwiązanie w skrzyni 2 HP 45 Hydromedia. Na jej podstawie stworzono następnie skrzynię Ecomat przeznaczoną do autobusów miejskich i dalekobieżnych. Dalsze prace nad tym rozwiązaniem spowodowały opracowanie znanej obecnie, 6-biegowej skrzyni EcoLife. W 1965 roku, czyli w 50. rocznicę istnienia ZF, firma rozpoczęła produkcję 3-biegowej automatycznej skrzyni biegów do samochodów osobowych, która również odniosła ogromny sukces rynkowy. Po inauguracji nowego zakładu w Saarbrücken w 1970 roku, w którym od samego początku produkowane były wyłącznie skrzynie biegów powyższego typu, ZF zdobyła pozycję jednego z najbardziej innowacyjnych dostawców skrzyń wieloprzekładniowych przeznaczonych do samochodów osobowych. Tradycja ta jest kontynuowana dzięki skrzyni 8HP. Każda kolejna generacja produktu ZF pozwalała zmniejszyć zużycie paliwa, a jednocześnie zwiększyć dynamikę pojazdu, choć pierwotnym zadaniem przekładni było zagwarantowanie jak największego komfortu jazdy.
Od samego początku ZF bardzo poważnie podchodziła do innowacji i dywersyfikacji, gdyż od lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku chciała uniknąć uzależnienia od jednego sektora przemysłu. Reakcją ZF na spadający popyt na skrzynie biegów do ciągników było zaoferowanie pionierskiej technologii układów napędowych, wykorzystywanych również w maszynach budowlanych. Wprowadzono w nich skrzynie ze zmiennymi przekładniami bezstopniowymi i hybrydowymi, które zwiększają zwrotność maszyn rolniczych i budowlanych oraz redukują zużycie paliwa.
W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku przez długi czas ZF produkowała również przekładnie okrętowe, a także stacjonarne dla przemysłu maszynowego we współpracy z firmą Siemens. W tym samym okresie na znaczeniu w działalności ZF zyskał przemysł lotniczy dzięki do helikopterów. Pod koniec tej dekady ZF rozpoczęło tworzenie rozległej sieci usługowej i sprzedażowej. Menedżerowie ZF położyli również fundamenty pod nowe zakłady produkcyjne, które zbudowano między innymi w Argentynie w Stanach Zjednoczonych. W 1980 roku w Tokio założono ZF Japan, a pierwszą spółkę joint venture, której zadaniem była lokalna produkcja skrzyń biegów do autobusów. Podobną spółkę założono w Chinach. W 1984 roku powstała ZF Steering Gear w Poona w Indiach, a w 1985 roku rozpoczęto produkcję układów kierowniczych w Malezji. ZF wiele wysiłku włożyło w tym czasie również w zwiększenie wydajności zakładów produkcyjnych.
Niższe spalanie znakiem firmowym
Przyczynienie się do zmniejszenia zużycia paliwa stopniowo stało się jedną z podstawowych idei, którymi kierowało się ZF w pracach rozwojowych nad skrzyniami biegów przeznaczonymi zarówno do samochodów osobowych jak i ciężarowych. Począwszy od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy nastąpił gwałtowny wzrost cen ropy, redukcja zużycia paliwa stała się jednym z priorytetów dla przemysłu motoryzacyjnego. W 1980 roku wprowadzono skrzynie Ecosplit, w których podwojono dostępną liczbę biegów, co spowodowało wyższą rozpiętość przełożeń i tym samym lepsze wykorzystanie momentu obrotowego generowanego przez silnik.
W połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku kolejnym krokiem w tym kierunku było stworzenie automatycznej skrzyni biegów do samochodów ciężarowych. Konstrukcję tę wprowadzono na rynek pod nazwą AS Tronic. Nowy produkt automatycznie utrzymywał silnik w najbardziej oszczędnym zakresie prędkości obrotowej.
Z kolei w automatycznych skrzyniach biegów do samochodów osobowych, które wprowadzono po modelu 3HP, nie tylko zwiększono liczbę przełożeń (a tym samym ich rozpiętość), ale również wprowadzono nowatorskie rozwiązania techniczne. W ten sposób automat, znany niegdyś z paliwożerności, kilka dekad później stał się źródłem wyjątkowych oszczędności w zużyciu paliwa.
Ekonomika jazdy przyświecała ZF również w pracach nad układami kierowniczymi. W systemach wspomagania zastosowano regulację wydajności zależnej od prędkości jazdy (Servotronic), a następnie wprowadzono wspomaganie elektryczne – Servolectric, które włącza się (a tym samym pobiera energię) tylko wtedy, kiedy jest to konieczne.
Coraz więksi
Począwszy od 1983 roku ZF wyraźnie rozszerzyła ofertę produktów dzięki przejęciom innych spółek, umacniając swoją pozycję w międzynarodowym rankingu dostawców branży motoryzacyjnej. W 1984 roku ZF nabyła początkowo 51% Grupy Lemförder wraz ze wszystkimi jej jednostkami w Niemczech i za granicą. Dzięki temu działalność ZF została poszerzona o produkcję i rozwój elementów podwoziowych. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ZF zajęło się również produkcją kompletnych systemów osi do pojazdów użytkowych. Obecnie w dwunastu zakładach na świecie montuje się ponad trzy miliony zestawów kołowych rocznie.
W 2001 roku firma ZF przejęła Mannesmann Sachs AG (wcześniej: Fichtel & Sachs AG) i włączyła tę spółkę do swojej struktury korporacyjnej. Przejęcie to spowodowało również intensyfikację działalności w zakresie usług i sprzedaży produktów na rynku wtórnym. ZF kontynuuje rozwój rozwiązań opracowanych przez firmę Sachs. Przykładem może być „moduł rozruchu pędu“, którego produkcję rozpoczęto w 2008 roku, znacznie rozszerzając kompetencje firmy w dziedzinie napędów hybrydowych. Po przejęciu Sachs, ZF ponownie zwróciła się w stronę tradycji związanej ze sportami motorowymi, która sięga lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. ZF dostarczała wtedy wyścigowe skrzynie biegów zespołowi Lotus w serii Formuły 1. Obecnie ZF zaopatruje w sprzęgła i amortyzatory zespoły startujące w wyścigach DTM i World Rally Championship.
Ciekawostką niezwiązaną z motoryzacją jest fakt zaangażowania ZF w odnawialne źródła energii. W 2011 roku ZF rozpoczęła prace nad pierwszą przekładnią do turbin wiatrowych. Dziś ZF oferuje przekładnie do turbin wiatrowych prawie wszystkich klas mocy i jest jednym z najważniejszych dostawców tych produktów na rynku. We wrześniu 2014 roku ZF ogłosiła przejęcie amerykańskiej firmy TRW. W październiku zdecydowana większość akcjonariuszy TRW zaakceptowała ofertę ZF. Dzięki finalizacji przejęcia notowanej na giełdzie spółki TRW pod szyldem ZF w 2015 roku, czyli w roku, w którym ZF Friedrichshafen AG świętować będzie 100-lecie istnienia, powstanie trzeci co do wielkości dostawca branży motoryzacyjnej na świecie, którego obroty osiągną ponad 30 miliardów euro (41 miliardów dolarów), a liczba pracowników wyniesie około 138 000 osób. Wraz z TRW Grupa ZF będzie oferować kompleksowy i wzajemnie uzupełniający się asortyment produktów dziedzinie układów napędowych i podwozi, układów elektronicznych i systemów bezpieczeństwa.
